Tabela dziadka kalkulator to nazwa, która potocznie określa skomplikowane przepisy dotyczące podatku od spadku. W artykule wyjaśnimy, jakie są faktyczne zasady opodatkowania spadków, abyś wiedział czy i ile podatku będziesz musiał zapłacić, jeśli odziedziczysz mieszkanie, dom lub inne składniki majątku po bliskich.
Kluczowe wnioski:
- Nie zawsze trzeba płacić podatek od spadku - obowiązują zwolnienia dla małżonka, dzieci i wnuków.
- Kwota wolna od podatku w 2023 r. dla dzieci i wnuków wynosi aż 9 637 zł.
- Podatek liczy się od wartości rynkowej majątku po potrąceniu długów i kosztów pogrzebu.
- Masz 6 miesięcy na zgłoszenie spadku do urzędu skarbowego i miesiąc na zapłatę podatku.
- Możesz też odrzucić spadek z długami, żeby ich nie dziedziczyć.
Testament - kto dziedziczy spadek kiedy zmarły zostawił testament?
Testament to oświadczenie ostatniej woli osoby zmarłej. Określa ono, komu i w jaki sposób przekazać swój majątek na wypadek śmierci. Jakie zasady obowiązują, jeśli zmarły zostawił testament?
Przede wszystkim osoby wskazane w testamencie - tzw. spadkobiercy testamentowi - dziedziczą spadek w częściach określonych właśnie w tym dokumencie. Oznacza to, że wola spadkodawcy wyrażona w testamencie jest nadrzędna i to ona decyduje, ile dostanie każdy ze spadkobierców.
Spadkodawca może dowolnie rozdysponować swoim majątkiem. Np. cały spadek może zapisać jednej osobie lub podzielić go w różnych proporcjach między kilka wybranych osób. Może też pominąć w testamencie nawet najbliższych krewnych, którzy normalnie dziedziczyliby zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego.
Jednak nawet gdy zmarły pozostawił testament, to członkom jego rodziny przysługuje zachowek, czyli pewna zagwarantowana część spadku. Nie można całkowicie ich pominąć w ostatniej woli, chyba że zostaną z tego prawa wyraźnie wyłączeni.
Kiedy testament jest nieważny?
Choć znany jest przypadek pewnej starszej pani, która napisała testament na serwetce tuż przed śmiercią, to jednak z reguły taki dokument powinien mieć określoną formę.
Testament jest nieważny, gdy został sporządzony pod wpływem błędu, groźby, a także gdy spadkodawca był np. niepoczytalny lub upośledzony umysłowo. Dotyczy to zarówno formy pisemnej, jak i ustnej ostatniej woli.
Co to jest zachowek i komu się należy?
Zachowek to roszczenie pieniężne przysługujące najbliższym członkom rodziny spadkodawcy, którzy zostali pominięci w testamencie. Jest formą zabezpieczenia ich interesów majątkowych po śmierci krewnego.
Pomimo wydziedziczenia lub nieuwzględnienia w testamencie osoba uprawniona do zachowku może żądać zapłaty odpowiedniej kwoty pieniężnej od spadkobierców, którzy otrzymali spadek.
Prawo do zachowku przysługuje:
- małżonkowi,
- dzieciom,
- wnukom i prawnukom,
- a jeśli brak jest potomków – także rodzicom spadkodawcy.
Jaka jest wysokość zachowku?
Wysokość należnego zachowku zależy od tego, czy uprawniony jest spadkobiercą ustawowym, czy dalszym krewnym spadkodawcy. Im bliższe pokrewieństwo, tym wyższa kwota. Zachowek może wynosić od połowy udziału spadkowego z ustawy aż do 2/3 tego udziału w przypadku małoletnich.
Czytaj więcej: Elektryzujące nowości od znanego przewoźnika - przyszłość autobusów dalekobieżnych!
Dziedziczenie ustawowe – kto odziedziczy majątek, gdy nie ma testamentu?
Drugim sposobem dziedziczenia obok zapisu testamentowego jest dziedziczenie ustawowe. Ma ono miejsce, gdy spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu. Obowiązuje wtedy ściśle określona kolejność dziedziczenia i z góry ustalone udziały w spadku.
| Kolejność dziedziczenia ustawowego | Udział w spadku |
| I grupa – małżonek, dzieci, wnuki, prawnuki | Równe części z zastrzeżeniem, że małżonek musi otrzymać co najmniej 1/4 |
| II grupa – rodzice, rodzeństwo, ich dzieci i wnuki | Po 1/2 dla każdego z rodziców, w pozostałych przypadkach równo |
| III grupa – dziadkowie, ich dzieci i wnuki | Równe części dla dziadków, w dalszej kolejności równo dla ich dzieci i wnuków |
Jak widać, ustawa faworyzuje najbliższą rodzinę zmarłego. Dopiero gdy nie ma żadnych spadkobierców ani z I, ani z II grupy, do spadku powołani zostają krewni z III grupy, czyli najdalsi.
Jak określić udziały w spadku przy dziedziczeniu ustawowym?
Ustalenie dokładnych udziałów w spadku wymaga analizy konkretnego przypadku pod kątem tego, ilu i jakich spadkobierców pozostawił zmarły. Czasem w grę wchodzi kilkanaście osób z kilku grup, więc obliczenia mogą być skomplikowane.
Istotna jest nie tylko bliskość pokrewieństwa, ale też to, czy np. rodzeństwo zmarłego żyje, czy już nie. To determinuje, kto i ile dostanie. Dlatego tak ważna jest pomoc prawnika przy dziedziczeniu ustawowym.
Ile wynosi podatek od spadku i kto musi go zapłacić?
Osoby, które odziedziczą majątek, muszą liczyć się z koniecznością zapłaty podatku od spadku. Jednak nie zawsze. Istnieją zwolnienia i kwoty wolne, dzięki którym podatku od spadku w ogóle nie trzeba płacić.
Z opodatkowania zwolnione są osoby należące do I grupy podatkowej, czyli najbliżsi krewni – małżonek, dzieci, wnuki. Nie płacą podatku do kwoty 9 637 zł. Dla dalszych krewnych kwoty te maleją.
Stawki podatku od spadków i darowizn są progresywne. Im wyższa wartość odziedziczonego majątku, tym wyższy procent podatku. W skrajnych przypadkach może on sięgnąć nawet 20% wartości spadku.
Jak obliczyć podatek od spadku krok po kroku?
Aby poprawnie wyliczyć podatek od spadku, trzeba:
- Ustalić skład i wartość masy spadkowej,
- Odliczyć długi spadkowe i koszty pogrzebu, leczenia spadkodawcy itp.,
- Zakwalifikować spadkobierców do grup podatkowych i zastosować odpowiednie zwolnienia,
- Obliczyć podatek dla każdego spadkobiercy zgodnie ze skalą podatkową.
Wbrew pozorom nie jest to proste zadanie. Dlatego korzystna może być pomoc doradcy podatkowego lub prawnika, który pomoże prawidłowo rozliczyć podatek od dziedziczenia.
Czy można odrzucić spadek i w jakich sytuacjach?
Spadkobierca może zrezygnować ze spadku w całości, składając stosowne oświadczenie. Dotyczy to np. sytuacji, gdy wiadomo, że zmarły pozostawił same długi.
Warunkiem skutecznego odrzucenia spadku jest dochowanie 6-miesięcznego terminu, liczonego od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest odrzucenie po tym czasie.
Nieletni i osoby ubezwłasnowolnione nie mogą samodzielnie złożyć oświadczenia o odrzuceniu spadku. Muszą to zrobić za nich przedstawiciele ustawowi – rodzice lub opiekunowie.
Ważną kwestią jest, że odrzucenie spadku przez jednego spadkobiercę powoduje, iż jego udział przypada pozostałym. W pierwszej kolejności dziedziczą bowiem najbliżsi krewni zmarłego zgodnie z przepisami.
Gdzie i jak sformalizować odrzucenie spadku?
Odrzucenie spadku następuje przez złożenie stosownego oświadczenia. Można to zrobić:
- Przed notariuszem – wymagane jest uiszczenie opłaty notarialnej i taksy za sporządzenie aktu,
- W sądzie rejonowym – po złożeniu wniosku i uiszczeniu 50 zł opłaty sądowej.
Niezbędne jest późniejsze pobranie odpisu aktu notarialnego lub protokołu z posiedzenia sądu. Stanowią one urzędowe poświadczenie odrzucenia spadku.
Jak widać, dziedziczenie, choć dotyczy każdego z nas, wcale nie jest prostą sprawą. Warto zatem zawczasu zasięgnąć porady prawnej, by wiedzieć jak postąpić z otrzymanym spadkiem i uniknąć nieprzewidzianych konsekwencji.
