Zachowek po rodzicach to temat, który wcześniej czy później może dotyczyć każdego z nas. Warto wiedzieć, w jakiej wysokości należy się nam zachowek po zmarłym rodzicu oraz co grozi, gdy nie otrzymamy należnego spadku. W niniejszym artykule wyjaśnimy, kto może się ubiegać o zachowek, jak prawidłowo go obliczyć i jakie są konsekwencje niezgłoszenia roszczenia o zachowek we właściwym terminie. Dowiesz się również, co grozi, gdy spadkobierca nie otrzyma należnej mu części spadku.
W jakiej wysokości należy się zachowek
Zachowek to roszczenie majątkowe, które przysługuje bliskim krewnym spadkodawcy pominiętym w testamencie lub którym przyznano w testamencie mniej, niż gdyby dziedziczyli na podstawie przepisów o dziedziczeniu ustawowym. Wysokość zachowku zależy od stopnia pokrewieństwa uprawnionego ze spadkodawcą.
Zgodnie z art. 991 Kodeksu cywilnego wysokość zachowku wynosi połowę tego, co by przypadało spadkobiercy przy dziedziczeniu ustawowym. Jednak jeśli uprawniony do zachowku jest małoletni, jego zachowek wynosi 2/3 wartości udziału spadkowego.
Aby obliczyć wysokość należnego zachowku, należy najpierw ustalić wartość całej masy spadkowej (substrat zachowku), a następnie wartość udziału spadkowego, jaka przypadałaby uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym. Mnożąc te dwie wartości otrzymujemy kwotę należnego zachowku.
Jak ustalić substrat zachowku?
Substrat zachowku obejmuje wartość majątku spadkowego pomniejszoną o długi spadkowe oraz powiększoną o wartość darowizn dokonanych przez spadkodawcę. Nie wlicza się darowizn dla osób, które i tak dziedziczyłyby na podstawie ustawy.
Ustalenie substratu zachowku jest kluczowe, bo od tej wartości zależy wysokość zachowku. Im wyższa wartość substratu, tym wyższy zachowek.
Kto może ubiegać się o zachowek po zmarłym rodzicu
O zachowek mogą ubiegać się zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Nie mogą domagać się zachowku osoby, które zrzekły się dziedziczenia lub zostały wydziedziczone.
Zstępni, czyli dzieci, wnuki i prawnuki spadkodawcy, mają najsilniejszą pozycję przy ubieganiu się o zachowek. Przysługuje im zachowek w wysokości połowy albo 2/3 udziału spadkowego.
Małżonek spadkodawcy może żądać zapłaty sumy potrzebnej do uzupełnienia swego udziału spadkowego do wysokości 1/4 całości spadku. Rodzice natomiast mogą domagać się uzupełnienia swego udziału spadkowego do 1/4 całości spadku.
Kiedy traci się prawo do zachowku?
Prawo do zachowku można utracić na skutek wydziedziczenia przez spadkodawcę w testamencie lub przez zrzeczenie się dziedziczenia. Osoby niegodne, czyli takie, które dopuściły się czynów karalnych przeciwko spadkodawcy, również tracą prawo do zachowku.
Jak prawidłowo obliczyć należną wartość zachowku
Aby obliczyć należny zachowek, należy:
- Ustalić skład masy spadkowej i wartość substratu zachowku
- Określić wysokość udziału spadkowego, jaka przypadłaby uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym
- Pomnożyć substrat zachowku przez udział spadkowy. Otrzymana kwota to należny zachowek.
Przy obliczaniu zachowku po rodzicach kluczowe jest ustalenie, w której grupie spadkobierców znajduje się uprawniony, gdyż to determinuje wysokość przysługującego mu udziału spadkowego.
Warto zwrócić uwagę, by przy obliczeniach uwzględnić ewentualne zapisy windykacyjne i darowizny dokonane przez spadkodawcę. Zwiększą one substrat zachowku.
Co się dzieje, gdy spadkobierca nie otrzyma należnego zachowku
Jeśli spadkobierca ustawowy został pominięty w testamencie lub otrzymał mniej, niż należny mu zachowek, może żądać od pozostałych spadkobierców zapłaty brakującej kwoty pieniężnej.
Roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu. Jeśli spadkobierca nie zgłosi w tym czasie roszczenia o zachowek, traci prawo do otrzymania należnej mu rekompensaty finansowej.
W przypadku odmowy wypłaty zachowku przez pozostałych spadkobierców, uprawniony może wystąpić na drogę sądową, by dochodzić przysługujących mu roszczeń majątkowych.
Jakie obowiązki ciążą na spadkobiercach?
Spadkobiercy, którzy otrzymali nadwyżkę ponad należny im ustawowo udział spadkowy, są zobowiązani do wydania przedmiotów lub zwrotu pieniędzy aż do wyczerpania należnego uprawnionemu zachowku.
Spadkobiercy obowiązani do zapłaty zachowku odpowiadają za niego solidarnie. Oznacza to, że uprawniony może żądać całości lub części zachowku od wszystkich spadkobierców łącznie, lub od każdego z osobna.
Jakie są terminy na zgłoszenie roszczenia o zachowek po rodzicach
Uprawniony do zachowku ma 5 lat na zgłoszenie roszczenia, licząc od daty ogłoszenia testamentu. Termin ten nie ulega przedłużeniu, jeśli spadkobierca dowiedział się o treści testamentu później.
Należy pamiętać, że jeśli uprawniony nie dochodzi roszczenia o zachowek w tym czasie, wygasa jego prawo do ubiegania się o tę rekompensatę finansową. Dlatego tak ważne jest, by w porę zareagować.
Oprócz zgłoszenia roszczenia do spadkobierców, uprawniony powinien wystąpić do sądu o ustalenie należnego zachowku w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku. Ma na to 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o treści testamentu.
Konsekwencje niezgłoszenia roszczenia o zachowek we właściwym terminie
Jeśli uprawniony do zachowku nie zgłosi roszczenia w terminie 5 lat od ogłoszenia testamentu, traci możliwość otrzymania rekompensaty finansowej. Jest to najpoważniejsza konsekwencja zaniechania.
Co istotne, przepisy nie przewidują żadnych wyjątków, które umożliwiłyby przywrócenie terminu na zgłoszenie roszczenia. Tak więc jego niezachowanie skutkuje definitywną utratą prawa do zachowku.
Warto pamiętać o 5-letnim terminie i jak najszybciej reagować w przypadku dowiedzenia się, że w testamencie pominięto nas lub przyznano mniej, niż należny zachowek. Tylko wtedy będzie można skutecznie dochodzić przysługujących praw.
Podsumowanie
W powyższym artykule omówiono kwestię zachowku, jako roszczenia majątkowego przysługującego bliskim krewnym spadkodawcy. Dowiedzieliśmy się, w jakiej wysokości należy się zachowek poszczególnym grupom spadkobierców ustawowych i jak prawidłowo obliczyć jego wartość.
Istotną informacją jest, że do zachowku uprawnieni są jedynie spadkobiercy ustawowi, którzy nie utracili tego prawa na skutek wydziedziczenia, zrzeczenia się dziedziczenia lub uznania za niegodnych. Omówiono także konsekwencje niezgłoszenia roszczenia o zachowek we właściwym 5-letnim terminie.
Zachęcam do lektury tego materiału, aby dowiedzieć się, jakie kroki należy podjąć, gdy jako spadkobierca ustawowy nie otrzymało się należnego zachowku. W artykule znajdziemy informacje, jak obliczyć wysokość przysługującego nam zachowku i w jaki sposób dochodzić realizacji naszych roszczeń majątkowych z tego tytułu.
Poradnik ten przybliża zawiłe kwestie związane z instytucją zachowku i pomoże zrozumieć przysługujące nam w takiej sytuacji uprawnienia. Gorąco polecam lekturę wszystkim zainteresowanym zagadnieniami spadkobrania i dziedziczenia ustawowego.
