Sprawne realizowanie usług płatniczych jest niezbędne dla zachowania poprawnie funkcjonującego obrotu pieniężnego - zarówno dla konsumentów, jak i przedsiębiorców. Ustawa o usługach płatniczych nie definiuje samej usługi płatniczej, choć wymienia rodzaje działalności, które można tak zaklasyfikować. W tym zamkniętym katalogu pojawia się tzw. acquiring i issuing - czym są te usługi?
Usługa płatnicza i instrument płatniczy
Podstawowym elementem stosunku prawnego, który powstaje między użytkownikiem a dostawcą usług płatniczych jest właśnie usługa płatnicza. Instrument płatniczy zaś, to zindywidualizowane urządzenie lub też zbiór procedur, które są przez użytkownika wykorzystywane do złożenia tzw. zlecenia płatniczego. Zamknięty katalog usług płatniczych zawarty w ustawie o usługach płatniczych (u.u.p.) wymienia, oprócz oczywistych działalności jak np. przyjmowanie wpłat, także usługę przekazu pieniężnego oraz acquiring. Tylko podmioty o statusie dostawcy usług płatniczych mogą je świadczyć - wśród nich możemy wyróżnić m. in. banki, MIP, KIP, SKOK-i, czy instytucje kredytowe. Istotny jest też wymóg rozliczeń pieniężnych w świadczeniu usług płatniczych - nie mogą być za ich pośrednictwem dokonywane transakcje w aktywach innych, niż pieniężne.
Wydawanie instrumentów płatniczych
Issuing, czyli wydawanie instrumentów płatniczych, pełni służebną w stosunku do innych usług płatniczych rolę, ponieważ nie ma charakteru transakcyjnego, a jedynie służy wykonywaniu usług płatniczych. Popularne instrumenty płatnicze to m. in. karty: prepaid, debetowe, kredytowe, czy interfejsy bankowości online. Przykładem popularnej firmy, która realizuje issuing jest wydający karty kredytowe brytyjski Revolut.
Acquiring
Definicja acquiringu jest nieco problematyczna, ponieważ w mało przystępny sposób określa istotę tej usługi. Głównym jej elementem jest umowa zawierana między tzw. acquirerem - agentem rozliczeniowym oraz merchantem, czyli odbiorcą tej usługi, obejmująca swoim zakresem przetwarzanie i akceptowanie transakcji płatniczej. Celem tej transakcji jest oczywiście przekazanie środków pieniężnych odbiorcy, który jest jednocześnie jej bezpośrednim lub pośrednim inicjatorem. Dwa modele biznesowe dotyczące rozliczeń bezgotówkowych realizują acquiring i są to:
- POS, czyli popularny Point of sale, w którym transakcja płatnicza jest inicjowana przez odbiorców za pomocą np. należącej do płatnika karty płatniczej. Niezbędna do realizacji tej usługi jest infrastruktura teleinformatyczna oraz terminal. Za przykład usługi bezpośredniego punktu sprzedaży może posłużyć sytuacja codziennych zakupów w markecie i zapłata kartą.
- Payment gateway, czyli z wykorzystaniem bramki płatniczej, które najczęściej obejmują transakcje w e-handlu, gdy płatnik w systemie informatycznym zleca przeprowadzenie danej transakcji.
W doktrynie wyróżnia się następujące elementy charakteryzujące usługę płatniczą uznawaną za acquiring:
- celem takich transakcji musi być przekazanie należnych środków akceptantowi;
- usługa świadczona jest przez dostawcę usług płatniczych na rzecz odbiorcy - nie płatnika. Istotne jest zobowiązanie się dostawcy do stworzenia możliwości odbioru przekazywanych odbiorcy środków pieniężnych;
- akceptant gwarantuje w acquiringu, że może przyjąć polecenie wykonania płatności bezgotówkowych, które są składane przy wykorzystaniu instrumentów płatniczych, następnie autoryzuje je i dokonuje wszystkich tych czynności, które zmierzają do ostatecznego przekazania odbiorcy środków;
- inicjowanie transakcji płatniczymi instrumentami płatnika odbywa się za pośrednictwem lub bezpośrednio przez akceptanta - przy czym dominującym stanowiskiem w doktrynie jest to, według którego inicjowanie takie polega tylko na podjęciu tych wszystkich czynności, które początkują cały proces wykonania usługi;
- acquiring nie dotyczy rozrachunku oraz rozliczania transakcji płatniczych - są to czynności właściwe systemom płatniczym.
Umowa acquiringu
Stronami nienazwanej umowy, jaką jest acquiring jest akceptant oraz agent rozliczeniowy. Agent to najczęściej działająca w systemie Mastercard instytucja, która zajmuje się weryfikacją oraz przyjęciem akceptanta do systemu rozliczania płatności. Akceptantem jest z kolei taki podmiot, który akceptuje płatność kartą - musi ona spełniać wymagania Mastercard i agenta rozliczeniowego. Akceptant to przedsiębiorca:
- który w charakterze odbiorcy korzysta z usługi acquiringu;
- któremu usługa acquiringu jest świadczona przez agenta rozliczeniowego (dostawcę).
Ze względu na brak formalnoprawnej kwalifikacji tego rodzaju umowy, przyjmuje się, że mogą być do niej - w drodze analogii - stosowane przepisy o umowie o świadczenia usług. W doktrynie obecne jest także stanowisko, zgodnie z którym właściwe dla acquiringu powinny być regulacje stosowane do umowy o dzieło - w końcu agent rozliczeniowy jest zobowiązany do osiągnięcia określonego celu, jakim jest przekazanie środków. “Pośrednictwo” charakteryzujące acquiring klasyfikowane jest jako kontrakt konsensualny, odpłatny, dwustronnie zobowiązujący, wzajemny, rozporządzający (brak przysporzenia dla stron) oraz adhezyjny (strony nie negocjują między sobą warunków umowy).
Usługę acquiringu zdecydowanie najprościej jest wytłumaczyć na przykładzie:
- konsument płaci kartą za usługę/towar na rzecz sprzedawcy (akceptanta),
- sprzedawca nie otrzymuje tych środków od razu - to agent rozliczeniowy przetwarza informacje o transferze gotówki, przekazuje takie żądanie do wydawcy karty i autoryzuje całą transakcję,
- autoryzacja następuje przez zweryfikowanie karty, danych jej właściciela, a także dostępnych środków. Czasami w jej trakcie niezbędne jest podanie kodu PIN przez właściciela karty (autoryzacja manualna).
Instytucje, które są zainteresowane świadczeniem usług płatniczych powinny skierować swój wniosek do Komisji Nadzoru Finansowego, aby uzyskać wpis na listę Krajowych Instytucji Płatniczych lub Małych Instytucji Płatniczych. KIP świadczą usługi płatnicze lub też inne, powiązane z nimi usługi, jak np. prowadzenie systemów płatności. MIP-y z kolei charakteryzuje podobna działalność, ale prowadzona na mniejszą skalę - odwiedź stronę https://malainstytucjaplatnicza-mip.pl/ i dowiedz się więcej o tych podmiotach.
